همه ی جانداران برای زنده ماندن باید مواد لازم را از محیط اطراف خود بگیرند و مواد زاید را به آن پس بدهند. جانورانی که دستگاه گردش خون دارند، صاحب مایعی به نام خونند که مواد لازم را به سلول هایشان می رساند و مواد زاید از آن ها دوری کند.

ترکیب خون :

خون یک نوع بافت است و از سلول و مایع بین سلولی تشکیل شده است. مایع بین سلولی خون پلاسما نام دارد. سلول های خون به صورت جدا از هم در پلاسما شناورند. اگر چه خون مایعی قرمز رنگ به نظر می رسد، ولی قسمت مایع آن (پلاسما) زرد رنگ بوده و رنگ خون به خاطر گلبول های قرمز است که تعدادشان نسبت به بقیه ی سلول های خون بسیار بیشتر است.

کار خون :

خون مایعی است که مواد جدید را برای سلول،‌تأمین و مواد زائد از آن دور می کند. در حقیقت خون، محیط داخلی بدن را یکنواخت نگه می دارد. در بدن ما،‌سلولی وجود ندارد که فاصله ی آن از رگ خونی بیش از ۱۰/۱ میلی متر باشد. خون در بدن ما چندین کار مختلف انجام می دهد.

۱ – انتقال مواد : خون در انتقال مواد چند کار مهم انجام می دهد:

الف – مواد غذایی را از دستگاه گوارش جذب می کند. این مواد پس از کنترل ، به وسیله خون حل می شوند و به تمام قسمت های بدن می رسند.
ب – اکسیژن را از شش ها گرفته و به سلول ها می رساند.
ج – مواد زاید سلول های بدن، مانند کربن دی اکسید و اوره را می گیرد، و ازآن ها دور می کند،‌اوره ماده ی سمی است که در نتیجه استفاده بدن از پروتئین بوجود می آید.
د – بعضی از سلول ها موادی به نام هورمون ترشح می کنند که باید به سلول های منطقه ای دیگری از بدن برسد. خون وظیفه جا به جا کردن هورمون ها را به عهده دارد.

۲ – تنظیم دما : خون در ضمن عبور از قسمتهای گرم بدن، مثلاً ماهیچه ها، گرما را می گیرد و آن را به قسمت های سرد (مانند پاها،گوش و غیره) می رساند.
۳ – وظایف دفاعی : خون به وسیله مواد و سلول هایش با عوامل بیماریزا مثل میکروب ها مقابله می کند.

انعقاد خون :

پلاکت ها در محل هایی از بدن که زخم ایجاد شده است جمع می شوند و با ساختن رشته هایی تور مانند خونریزی را متوقف می کنند. گلبول ها به این رشته چسبیده و لخته خون را تشکیل می دهند. این عمل که باعث توقف خونریزی می شود،‌انعقاد خون است .
وتامین k کلیسم به انعقاد خون کمک می کنند . ماده ی زرد رنگی که روی لخته خون جمع می شود سرم نام دارد.

گروههای خونی :

خون همه ی افراد شبیه به هم نیست. زیرا ترکیباتی که در خون آنها وجود دارد با یکدیگر متفاوت است. به همین دلیل اگر خون دو نفر را که از دو نوع سازگار است. با هم مخلوط کنند مخلوط منعقد می شود. اگر هنگام انتقال خون از یک شخص به شخص دیگر چنین اتفاقی بیفتد، شخص گیرنده ممکن است جان خود را از دست بدهد. به همین سبب پزشکان باید قبل از تزریق خون شخص دیگری به بیمار، از سازگار بودن خون دهنده و خون گیرنده مطمئن شوند.
گروه های خونی افراد مختلف را به چهار دسته ی A،B،O، AB دسته بندی می کنند.

گلبول های سفید و ایمنی بدن :

بدن انسان همواره در معرض هجوم میکروب ها و سایر عوامل بیماریزا قرار دارد. اما برای مقابله با آن ها،‌از روش های مختلفی استفاده می کند. بدن ابتدا سعی می کند جلوی ورودشان را بگیرد . وجود پوست سالم ،عطسه و سرفه، برخی از توانایی های بدن برای جلوگیری از ورود عوامل بیماریزاست. اگر میکروبی بتواند از این سدها عبور کند، با گلبول های سفید روبرو می شودکه واحدهای متحرک ایمنی بدن هستند. این سلول ها بدنبال عوامل بیگانه رفته و آنها را نابود می کنند.
برخی از گلبول های سفید می توانند عوامل مهاجم را در برگرفته و از بین ببرند.
بخشی از پیکر این سلول های بیگانه خوار به صورت بازوهایی در می آید که میکروب را به درون سلول می کشند. این سلول ها کارهای دیگری نیز می توانند انجام دهند. بعضی از این نوع گلبول های سفید می توانند از رگ ها خارج شوند.

گروه دیگری از گلبول های سفید موادی به نام پادتن ترشح می کنند. این مواد که برای هر میکروبی به طور اختصاصی تولید می شوند میکروب را از بین می برند.
عده ای دیگر از گلبول های سفید ،‌تنظیم فعالیت ایمنی را برعهده داشته و کارهای گوناگونی انجام می دهند. این سلول ها می توانند حضور میکروب ها و عوامل بیگانه در بدن را به سایر گلبول های سفید اطلاع دهند. از طرف دیگر می توانند میکروب ها را گرفته، آن ها را بکشند یا به گلبول سفید دیگری تحویل دهند. نقش این نوع سلول ها در ایمنی بدن بسیار مهم است. ویروس ایدز می تواند این نوع سلول ها را از بین ببرد. به همین دلیل فرد مبتلا به تدریج ایمنی بدن خود را از دست داده و بسیار آسیب پذیر می شود.

سؤال از متن فصل ۱۲
۱ – بخش های مهم خون کدامند؟

پلاسما، سلولهای موجود در پلاسما

۲ – سلول های موجود در پلاسمای خون کدامند؟

گلبول های قرمز – گلبول های سفید – پلاکت ها

۳ – عامل قرمزی رنگ خون چیست و در کجا قرار دارد؟

هموگلوبین است که درون گلبول های قرمز قرار دارد.

۴ – کار گلبول های سفید چیست ؟ و کار خود را چگونه انجام می دهند؟

دفاع از بدن در برابر میکروب هاست که به دو طریق با میکروب ها مبارزه می کنند یا آن ها را می خورند یا ماده ای ترشح می کنند بنام پادتن که از فعالیت میکروب ها جلوگیری می کند.

۵ – وظایف خون در بدن را بنویسید.

الف) وسیله انتقال مواد
ب) ثابت نگهداشتن دمای بدن
ج) رابطه بین سلول ها
د) دفاع از بدن در برابر میکروب ها

۶ – اگر خون گروه A را به گروه B تزریق کنیم چه می شود؟ چرا؟

خون گیرنده لخته شده و موجب مرگ او می شود زیرا در خون A ماده ضد B وجود دارد و آن را لخته می کند.

۷ – ویروس ایدز چه تأثیری بر دستگاه ایمنی بدن می گذارد؟
ویروس ایدز سلول های ایمنی بدن را از بین می برد. به همین دلیل فرد مبتلا به تدریج ایمنی بدن خود را از دست داده و بسیار آسیب پذیر می شود.